Yatırım Sözlüğü-Yatırım Yapmadan Bilmeniz Gereken Yatırım Terimleri
“Neye yatırım yaptığınızı bilin” yatırımcıların mutlaka duyduğu cümlelerden biridir. Yatırım oldukça kapsamlı bir konu ve her şeyi bir seferde öğrenmek mümkün değil. Yine de bireysel yatırımcılar için basit bir yatırım sözlüğü hazırladık ve temel seviyede önemli yatırım terimleri için birkaç örnek derledik. Merak etmeyin, oldukça basit bir şekilde anlattık.
not: Yazıya devam etmeden önce bu sayfada yer alan bilgilerin yatırım danışmanlığı kapsamında olmadığını hatırlatırız. Bu sayfadaki bilgiler yazarın kendi görüşleridir ve bu bilgilere dayanarak yatırım yapılmamalıdır. Lütfen sayfa sonundaki yasal uyarımızı okuyun:)
Yatırım Terimleri
Bileşik Getiri
Bileşik getiri aslında yatırımın en temel ve en önemli kavramlarından biri. Adı çok havalı ve karışık durabilir ama aslında çok basit bir mantığı var. Anlatalım: Bir yatırım yaptık. Mesela 1000 TL’yi 6 aylığına bir yatırım fonuna koyduk. 6 ay sonunda %20 kazandık ve 1000 TL oldu 1200 TL. Birçok insan 200 TL karını alır ve 1000 TL’yi yeniden yatırıma gönderir. İşte bileşik getiri burada devreye giriyor. Yatırımdan kazandığını da yatırıma döndürdüğümüzde bileşik getiri sağlamış oluyoruz. Yatırım terimleri içinde oldukça önemli bir yer tutuyor.
Örnek:
1000 TL’yi 10 yıl boyunca %10,5 getiriyle yatırıma yönlendirdik ve 10 yıl bu paraya dokunmadık.
10 yıl sonunda kazancımız 5200 civarında olacak.
1000 TL’yi 10 yıl boyunca %10,5 getiriyle yatırıma yönlendirdik ve yıl sonlarında karımızı ana paraya ekledik tekrar yatırım yaptık. 10 yıl sonunda kazancımız 54000 civarında olacak yaklaşık olarak.
Şirket hisseleri ve öz kaynaklar
İngilizce tabiriyle equities yani öz kaynaklar bazı yatırımcılar tarafından şirket hisseleriyle eş anlamlı sayılıyor İngilizce’de. Çünkü şirket hisseleri de Özkaynak adı verilen bir varlık sınıfında değerlendiriliyor. Bunun sebebi şu: Bir şirketin halka açık hisselerini satın aldığınızda aslında siz de şirketin hissedarı sayılıyorsunuz ve varlıkları üzerinde payınız oluyor. Bu konu hakkında ekteki linkte güzel bir yazı var:
https://tr.investing.com/education/terms/ozkaynaknedir-200222820
Fırsat maliyeti
Fırsat maliyeti birçok yeni yatırımcının ıskaladığı yatırım terimleri arasında. Fırsat maliyetini açıklarken önce maliyetin anlamına bakalım. Biz satın aldığımız her şeyin maliyetine odaklanıyoruz. Örneğin bir yurtdışı tatiline gideceğiz ve 5000 TL’ye ihtiyacımız var. Kenarda tuttuğumuz yatırım fonunu bozduk ve tatili ödedik. Biz o tatilin bize maliyetinin 5000 TL olduğunu düşünüyoruz. Ama biz tatildeyken o yatırım fonu %20 değer kazandı. Yani bozdurmasaydık 5000 TL’miz 6000 TL olacaktı. Yani tatile harcadığımız 5000 TL’nin yanında, bir de bozdurduğumuz yatırım fonunun kazancını da kaçırdık. Aslında tatilin bize maliyeti 6000 TL oldu.
Fırsat maliyeti sadece maliyeti değil, o sırada kaçırdığımız diğer fırsatları da maliyetlere katmak demek. Boşuna dememişler her seçiş bir vazgeçiştir diye:) Bu örnekte bir yurtdışı gezisi için yatırım fonunun karını kaçırmış olduk.
Fiyat kazanç oranı
Fiyat kazanç oranı özellikle borsa yatırımı yapanların bilmesi gereken yatırım terimleri arasında yer alıyor. Basit olarak şöyle gösterebiliriz bu formülü:
1 hisse fiyatı / hisse başına düşen kazanç (son 1 yıl)
Bu formül sayesinde bir hissenin fiyatının değerinin üstünde mi altında mı olduğunu araştırken fikir edinebilirsiniz. Elbette bu formüller size yatırım kararı verirken tek başına %100 doğrulukla yol gösteremez. Ama değerlendirme yaparken kullanabileceğiniz yöntemlerden biri. Şunu unutmamak lazım bu oran dönem dönem şirketin performansına göre anormal sonuçlar verebilir. Mesela şirket çok karlı bir dönemindeyken sonuçlar karıştırıcı olabilir.
Daha fazla bilgi için Wikipedia’ya bakabilirsiniz.
Rekabet avantajı
Özellikle borsada yatırım yaparken genelde hep sayısal verilerle ilgileniyoruz. Ama hayat o kadar sayısal ilerlemiyor. İşte rekabet avantajı da sadece rakamlarla ilgili olmayan nadir yatırım terimleri arasında. Basitçe özetlemek gerekirse, bir markanın aynı sektördeki rakiplerinden öne geçmesini sağlayan özelliklerine rekabet avantajı denir. Bu her zaman rasyonel bir durum olmayabilir. Bu bir firmanın marka değeri olabilir, mağazalarının konumu olabilir, şirketin ünlü bir yönetici/ceo’yla anlaşması olabilir, hizmette sunduğu bir farklılık olabilir. Örneğin Apple diğer telefon üreticilerine kıyasla daha büyük bir marka değerine sahip. Bu bir rekabet avantajı sayılabilir ve sayısal olarak ölçülmesi zor bir durum.
Borsa yatırım fonu (Exchange Traded Funds, ETF)
Borsa yatırımı yapmak isteyenlerin birçoğu ya konuyu bilmediklerinden ya da takip edemediklerinden bundan vazgeçiyor. Bu noktada borsa yatırım fonları devreye giriyor. Borsa yatırım fonları mutlaka bilmeniz gereken yatırım terimleri arasında. Basitçe anlatmak gerekirse borsa yatırım fonları, diğer yatırım fonları gibidir. Hisse senedi, emtia veya tahvil gibi varlıkları tutar ve genellikle sapmalar net varlık değerine yakın tutmak için tasarlanmış bir arbitraj mekanizması ile çalışır.
Kaynak: Wikipedia
Borç-Özsermaye Oranı
Borsayla ilgili yatırım terimleri arasında yer alan borç özsermaye oranı, bir diğer değerlendirme ölçüsüdür. Borç/özsermaye oranı, bir şirketin varlıklarını finanse etmek için kullanılan öz sermaye ve borcun nispi oranını gösteren bir finansal orandır. Kaldıraçla yakından ilgili olan oran, risk, vites veya kaldıraç olarak da bilinir.
Kaynak: Wikipedia
Faiz Oranı
Faiz oranı kısaca borç alanın, borç için ödediği maliyet olarak da tanımlanabilir. Yani siz 1000 TL borç aldığınızda borcu veren kişi ya da kurum bu parayı geri öderken ekstra bir maliyet talep edebilir. Faiz oranı ve faiz kavramını bilmek önemli, çünkü aslında günümüz ekonomisinde paranın üretiminde faiz büyük rol oynuyor. Bankalar, merkez bankasından aldıkları her miktar için aslında merkez bankasına faizle borçlanıyorlar. Bu da enflasyon kavramını oluşturuyor. Bu yüzden faizin anlamını ve etkilerini bilmek yatırım planları için önemli.
Kaynak: Wikipedia
Merkez Bankası
Merkez bankaları yatırım terimleri incelenirken ilk akla gelen yerler değil. Ama oldukça önemliler. Çünkü dolaşımdaki bütün para merkez bankasından geliyor. Merkez bankasının tek görevi ve işlevi parayı basmak değil. Çünkü merkez bankası aslında parayı borç olarak veriyor gibi düşünebiliriz. Bu durumda merkez bankası faizleri ekonomik iklim ve enflasyon üzerinde bir etkiye sahip.
Merkez bankası hakkında detaylı bilgiye Wikipedia üzerinden ulaşabilirsiniz.
Endeks Fonları
Endeks fonları da borsa yatırım fonlarına benziyor. Ama ağırlıklı olarak belli endekslere yoğunlaşıyor. Örneğin bist 30 yatırım fonları gibi. Bu fonlar sadece bist30 endeksindeki şirketlere yatırım yapıyor. Aslında tüm yatırım terimleri içinde yatırım fonları kesinlikle detaylı öğrenilmesi gereken konular.
Sermaye Kazancı
Sermaye kazancı aslında bir yatırım enstrümanını ya da emtiayı satın alma anıyla, satış anı arasındaki geçen süre sonunda kazanılan kâr olarak tanımlanabilir. Yalnız enflasyonun yüksek olduğu ortamlarda süre ve piyasayı da hesaba katmak faydalı olabilir çünkü enflasyona bağlı fiyat artışları kâr gibi görünebilir.
Bir örnekle anlatalım: Mesela 10000 TL yatırım yaptınız. Örneğin bir hisse senedi aldınız. 1 yıl sonunda %20 kazandırdı. Bu kâr gibi görünebilir. Ama enflasyon da %20 olduğunda, sadece sermayenin değerini korumuş oldunuz.
Yatırım terimleri üzerine bu yazımızı beğendiğinizi umuyoruz.
